Een minderheidskabinet is een kabinet dat niet over een meerderheid in de Tweede Kamer beschikt. Dit betekent dat het kabinet voor het goedkeuren van wetsvoorstellen en andere besluiten steun moet zoeken bij andere partijen in de Kamer.
Er zijn verschillende manieren waarop een minderheidskabinet steun kan zoeken. Een mogelijkheid is om steun te zoeken bij een of meerdere oppositiepartijen. Dit kan door middel van een gedoogconstructie, waarbij de oppositiepartijen niet deelnemen aan het kabinet maar wel steun verlenen aan het kabinetsbeleid. Een andere mogelijkheid is om steun te zoeken door middel van een constructieve motie van wantrouwen. Hierbij dient een oppositiepartij een motie van wantrouwen in tegen het kabinet, maar alleen als het kabinet een bepaald beleidsvoorstel niet doorvoert.
Een minderheidskabinet kan ook steun zoeken door middel van een wisselende meerderheid. Dit betekent dat het kabinet voor elk wetsvoorstel of besluit steun zoekt bij een andere coalitie van partijen. Dit kan een vrij complexe en ingewikkelde manier van besturen zijn.
De werking van een minderheidskabinet is afhankelijk van een aantal factoren, zoals de politieke verhoudingen in de Tweede Kamer, de bereidheid van andere partijen om steun te verlenen, en de bereidheid van het kabinet om compromissen te sluiten.
In Nederland zijn er in de afgelopen decennia verschillende minderheidskabinetten geweest. Het meest recente minderheidskabinet was het kabinet-Rutte III, dat regeerde van 2017 tot 2022. Dit kabinet had de steun van de PvdA, D66, en ChristenUnie.
De volgende voordelen worden genoemd voor minderheidskabinetten:
- Het kan leiden tot een meer democratisch bestuur, omdat het kabinet meer afhankelijk is van steun van de Tweede Kamer.
- Het kan leiden tot meer consensusvorming, omdat het kabinet compromissen moet sluiten met andere partijen.
- Het kan leiden tot een meer flexibel bestuur, omdat het kabinet niet gebonden is aan een vast coalitieakkoord.
De volgende nadelen worden genoemd voor minderheidskabinetten:
- Het kan leiden tot instabiliteit, omdat het kabinet afhankelijk is van steun van andere partijen.
- Het kan leiden tot een minder effectief bestuur, omdat het kabinet meer moeite heeft om wetgeving doorgevoerd te krijgen.
Of minderheidskabinetten een goede of slechte zaak zijn, is een kwestie van mening. Er zijn zowel argumenten voor als tegen minderheidskabinetten.