De Hoekse en Kabeljauwse twisten waren een reeks gewapende conflicten die plaatsvonden in het graafschap Holland en Zeeland van 1345 tot 1492. De twisten gingen om de macht in deze graafschappen en waren een strijd tussen verschillende facties binnen de elite, waaronder de adel en de steden.
De aanleiding voor de twisten was het kinderloos overlijden van de Hollandse graaf Willem IV in 1345. Zijn zuster Margaretha werd de nieuwe gravin, maar zij werd niet door iedereen erkend. Een aantal edelen, waaronder Willem V van Beieren, eiste de titel voor zichzelf op.
De twee partijen kregen al snel de bijnamen Hoeken en Kabeljauwen. De Hoeken waren aanhangers van Margaretha en waren voornamelijk afkomstig uit de plattelandsadel. De Kabeljauwen waren aanhangers van Willem V en waren voornamelijk afkomstig uit de steden en de rijkere edelen.
De twisten waren een periode van chaos en geweld. Er werden vele gevechten gevoerd, waarbij steden werden verwoest en mensen werden gedood. De strijd had een grote impact op de economie en de samenleving van Holland en Zeeland.
De twisten eindigden uiteindelijk in 1492 met de dood van Jan II van Brabant. Zijn zoon, Filips de Schone, werd de nieuwe graaf van Holland en Zeeland. Hij wist de rust te herstellen en de twisten te beëindigen.
Oorzaken
De Hoekse en Kabeljauwse twisten hadden een aantal oorzaken, waaronder:
- De dood van Willem IV: Het kinderloos overlijden van Willem IV leidde tot een machtsvacuüm in Holland en Zeeland. Dit gaf aanleiding tot conflicten tussen verschillende facties die de macht wilden overnemen.
- De strijd tussen de adel en de steden: De twisten waren ook een uiting van de strijd tussen de adel en de steden om macht en invloed. De adel wilde de macht behouden, terwijl de steden meer zeggenschap wilden.
- De rol van de Bourgondische hertogen: De Bourgondische hertogen, die vanaf de 15e eeuw de macht in Holland en Zeeland begonnen te grijpen, speelden ook een rol bij de twisten. Zij steunden de Kabeljauwen, wat de spanningen tussen de twee partijen verder aanwakkerde.
Verloop
De Hoekse en Kabeljauwse twisten verliepen in verschillende fases. In de eerste fase, van 1345 tot 1358, waren de Kabeljauwen in het voordeel. Zij wisten de Hoeken te verslaan en Willem V tot graaf van Holland en Zeeland te laten uitroepen.
In de tweede fase, van 1358 tot 1433, waren de Hoeken in het voordeel. Zij wisten de Kabeljauwen te verslaan en Margaretha’s dochter Jacoba tot gravin van Holland en Zeeland te laten uitroepen.
In de derde fase, van 1433 tot 1492, waren de Kabeljauwen opnieuw in het voordeel. Zij wisten Jacoba te verslaan en Filips de Schone tot graaf van Holland en Zeeland te laten uitroepen.
Gevolgen
De Hoekse en Kabeljauwse twisten hadden een aantal gevolgen, waaronder:
- Een periode van chaos en geweld: De twisten waren een periode van chaos en geweld. Er werden vele gevechten gevoerd, waarbij steden werden verwoest en mensen werden gedood.
- Een vermindering van de macht van de adel: De twisten leidden tot een vermindering van de macht van de adel. De steden werden sterker en de Bourgondische hertogen grepen de macht.
- Een versterking van de macht van de steden: De twisten leidden tot een versterking van de macht van de steden. De steden wisten hun autonomie te behouden en een belangrijke rol te spelen in de politiek van Holland en Zeeland.
Uitdrukking
De Hoekse en Kabeljauwse twisten hebben ook een uitdrukking opgeleverd: “Het gaat er Hoeks en Kabeljauws aan toe.” Deze uitdrukking betekent dat ergens een minder fijne sfeer hangt: een gespannen sfeer, lawaaierig en ongestructureerd.